Zamieranie drzewostanów bukowych (ang. decline and dieback of European beech stands)

       Wielkoobszarowe osłabienie buków, prowadzące czasami do ich masowego zamierania, znane jest od końca XIX wieku. Choroba buków nazywana śluzotokiem buka, nekrozą kory buka, zgorzelą kory buka lub szerzej definiowana jako zamieranie buka pojawia się w zwiększonym nasileniu, co kilkanaście lat w różnych częściach Europy.

       W Polsce zjawisko to występuje głównie w średniowiekowych i starszych drzewostanach bukowych, prowadząc do pojedynczego i grupowego zamierania drzew, w związku z czym niekiedy całe drzewostany są usuwane przedwcześnie.

       Sytuacje stresowe wywołują wiele zmian o charakterze fizjologicznym, powodują zaburzenia hormonalne i zakłócenia bilansu wodnego. Zmiany te uwidoczniają się w pierwszej kolejności w koronach drzew, które przybierają palczasty wygląd, na skutek wzmożonego i jednostronnego formowania krótkopędów na przewodniku. Zakłócenia bilansu wodnego oraz towarzyszące osłabieniu drzew czynniki biotyczne (czerwiec bukowiec Cryptococcus fagisuga i grzyby z rodzaju Neonectria/Nectria) powodują powstawanie spękań drewna i kory, spod której wydzielają się soki. Objawy te znane są jako śluzotok buka.

       Drzewostany bukowe północno-zachodniej Polski w znacznym stopniu poddawane były zmianom przebiegu czynników atmosferycznych. Cechował je przede wszystkim powtarzający się wielokrotnie brak opadów i wysoka temperatura w sezonie wegetacyjnym (lata 1982-1983, 1988-1989). Warunki te, jak również oddziaływanie przemysłowych zanieczyszczeń powietrza, wpływały na obniżenie witalności drzew, co z kolei zwiększało ich podatność na atak owadów niszczących aparat asymilacyjny (lata 1980-84). Było to źródłem kolejnych stresów dla drzew i uaktywnianiem się organizmów grzybowych.

       W drzewostanach mieszanych z udziałem świerka i sosny, istotny wpływ na obniżenie kondycji zdrowotnej buków miały gradacje brudnicy mniszki, prowadzące do usunięcia drzew iglastych ze składu gatunkowego drzewostanu. Raptownie odsłaniane buki były powalane przez silne wiatry (rok 1986), osłabiane przez suszę (rok 1992), poddawane silnej insolacji wywołującej oparzelinę i zgorzel kory. Opisane sytuacje stresowe dla drzew i drzewostanów zaktywizowały rozwój owadów i grzybów wtórnie kolonizujących pnie osłabionych drzew.

Źródła: • Sierota Z., 2001: Choroby lasu. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych. Warszawa. • Szczepkowski A., Tarasiuk S., 2005: Stan zdrowotny zagrożonych zamieraniem drzewostanów bukowych w Polsce. Acta Sci.Pol. Silv. 4 (1).